شهرام جهانگیری، مدیر انتشارات چترنگ با اشاره به افزایش قیمت مستمر کاغذ و هزینه‌های چاپ کتاب، به شوک‌هایی که به دلیل افزایش قیمت کتاب به مخاطب وارد می‌شود، اشاره کرد. به گفته او؛ در نتیجه این روند، وقتی مخاطب به قیمت‌های سه ماه گذشته عادت می‌کند، آن‌وقت با افزایش قیمت جدید مواجه می‌شود، نمی‌تواند کتاب بخرد.
آیا در انتشارات چترنگ، علاوه بر اقدامات معمول، اقدامات جدیدی برای بیشتر شناخته شدن کتاب‌ها و بالا بردن میزان فروش انجام داده‌اید؟
مردم مقداری با زندگی در همه‌گیری کنار آمدند، نسبت به ماه‌های گذشته ساده‌تر خرید می‌کنند و گاه به اشتباه زندگی عادی‌تری را انجام می‌دهند. داستان مهم‌تری که اتفاق افتاده و ناشران را درگیر کرده، افزایش هزینه چاپ و کاغذ به صورت هر دو یا سه ماه یکبار است. این روند معادله را عکس کرده‌است، زیرا پیش از این، وقتی که کتاب چاپ می‌شد، ابتدا فروش بالایی داشت و آرام آرام فروش کم و متوقف می‌شد، اما در این روزها آن‌قدر کتاب گران شده است، که قیمت پشت جلد کتاب 700 صفحه‌ای 160 یا 170 هزار تومان است و مخاطب نمی‌تواند آن را بخرد. تازه چند ماه بعد دوباره قیمت کتاب افزایش پیدا می‌کند و مخاطب می‌بیند که کتاب قبلی ارزان‌تر است و آن‌ها را می‌خرد. این وضعیت، عجیب است و تمام معادلات را بر هم زده. اگر کاغذ دولتی ارائه نشود، ناشران به چاپ کتاب‌های 200 یا 300 صفحه‌ای محدود می‌شوند، زیرا مخاطب نمی‌تواند هزینه کتاب 600 تا 700 صفحه‌ای را پرداخت کند.
چندسال است که برای معرفی کتاب کلیپ می‌سازیم و تبلیغات می‌کنیم. این اقدامات همه موثر است و روزبه‌روز ظرفیت عرضه خلاقیت در فضای مجازی بیشتر می‌شود. همه ناشران این کارها را می‌کنند و مشاغلی در حوزه تولید محتوا مرتبط نیز ایجاد شده‌است. تا جایی که برای ساختن کلیپ، فیلمبرداری و تدوین مشاغل جدیدی ایجاد شده که قبلا این مشاغل وجود نداشت. البته این مساله فقط برای کتاب نیست؛ بلکه برای محصولاتی که صفحه‌ای در فضای مجازی دارند، تولید محتوا انجام می‌شود؛ اما این روند هم به مرور عادی می‌شود. زیرا اگر هر صفحه‌ای برای خود محتوا تولید کند و تعداد کلیپ‌های تبلیغاتی تولید شده افزایش پیدا کند، تاثیرگذاری کلیپ‌ها کم و بعد از مدتی برای مخاطب عادی می‌شود. فکر نمی‌کنم ساخت کلیپ برای تبلیغ در شبکه‌های اجتماعی در بلند مدت تاثیر داشته‌باشد.
همیشه از گرانی نگران بودم، اما افزایش قیمت خرید کاغذ و چاپ خیلی خطرناک شده‌است اینکه هر دو تا سه ماه یکبار این اتفاق میفتد.
اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان اعلام کرده‌است، ناشران با لیبلی که نام ناشر در آن نوشته شده‌باشد، می‌توانند قیمت کتاب را تغییر دهند، آیا از این راه مشکل ناشران رفع نمی‌شود؟
منظورم مخاطب است، نه ناشر و کتاب‌فروش. مخاطبان به قیمت عادت ندارند و در چند هفته اول بعد از چاپ، کتاب را تهیه نمی‌کند، اما سه ماه بعد که باز هم قیمت کتاب افزایش پیدا کرد، می‌بیند که قیمت کتاب سه ماه پیش به صرفه‌تر است و کتاب ماه‌های گذشته را می‌خرد.
ناشر به چاپ کتاب کم‌حجم مجبور خواهد شد
با ادامه این روند آیا شاهد افزایش چاپ کتاب‌های چندجلدی خواهیم بود یا کتاب‌های پربرگ دیگر چاپ نمی‌شوند؟
انتشارات چترنگ و تا جایی که اطلاع دارم، دیگر ناشران چاپ کتاب‌های پرحجم را از دایره کاری کنار گذاشتند. در نتیجه انتخاب ناشران محدود می‌شود، البته کتاب‌های پرحجم نشر چترنگ که مربوط به قراردادهای گذشته است، چاپ خواهدشد؛ اما می‌ترسم در انتشار آن‌ها ضرر کنم! چاپ کتاب 700 صفحه‌ای، حداقل ۶۰ میلیون تومان هزینه کاغذ، چاپ، ویراستاری و... دارد اصلا فکر نمی‌کنم که این هزینه به ناشر برگردد. به دلیل اینکه مترجم زحمت کشیده‌است و با آن‌ها قرارداد دارم، کتاب‌ها را چاپ خواهم‌کرد.
چاپ کتاب به شکل چندجلدی برای مخاطب به صرفه نیست، زیرا در نهایت باید تمام جلدهای آن کتاب را بخرد و در صورت چاپ کتاب به شکل چندجلدی، هزینه جلد بر کتاب افزوده خواهدشد.
نکته مهم اینجا است که مخاطب به پرداخت 200هزار تومان برای کتاب عادت ندارد. البته بعد دو تا سه ماه عادت می‌کند، اما دوباره قیمت بالاتر می‌رود و شوک جدیدی به مخاطب وارد می‌شود.
یعنی در آینده نه چندان دور شاهد کاهش چاپ کتاب‌های قطور خواهیم بود؟
بله؛ اما این روند خوبی نیست، زیرا مخاطب‌ها را از خیلی از عناوین محروم می‌کند.
کتابی که تبلیغات بهتری دارد، لزوما خوب نیست
ناشران تا چه اندازه می‌توانند برای ساخت کلیپ و تبلیغات معرفی کتاب هزینه کنند؟
شاید چند سال قبل اگر ناشر می‌خواست با فیلمبردار یا تدوینگری برای ساخت کلیپ به شکل پروژه‌ای همکاری کند، هزینه بالایی داشت؛ اما به این دلیل که افرادی که با قیمت پایین‌تر تولید محتوا می‌کنند، زیاد شده‌است، حتی برخی ناشران افراد متخصص در این حوزه را استخدام کردند، به همین دلیل ساخت کلیپ یا تبلیغات برای معرفی کتاب می‌تواند به صرفه باشد.
تبلیغ برای کتاب با ساخت کلیپ خیلی خوب است، اما وقتی تعداد کلیپ‌های ساخته شده، زیاد می‌شود، هر کسی فیلم وتدوینگر بهتری دارد، می‌تواند تبلیغ جذاب‌تری کند. این درحالی است که لزوما کتاب بهتر نیست و مخاطب بعد از مدتی گیج می‌شود. به همین دلیل ناشر باید تمرکزش را بگذارد روی انتشار کتاب خوب، زیرا کتاب خوب ماندگار است و مخاطب را گمراه نمی‌کند. اگر دست ناشر بسته باشد و فقط تمرکزش را روی تبلیغ بگذارد، ممکن است از کیفیت کارش کاسته شود.
ارتباط بین‌المللی ناشران محدود شده‌است
آیا این روند باعث شده که ناشران به بازارهای بین‌المللی بیشتر توجه کنند؟
بعید می‌دانم، به این دلیل که دو سال است، نمایشگاه‌های جهانی تعطیل و امکان سفر برای ناشران غیرممکن بود. تا جایی که می‌دانم فضای مجازی نتوانسته فقدان برگزاری نمایشگاه کتاب فیزیکی را جبران کند.
آیا این تغییرات در روند قرارداد با چاپخانه تاثیر گذاشته است؟
در قرارداد با چاپخانه تغییراتی اتفاق افتاده است، پیش از این چاپخانه‌داران از ناشر چک‌های چند ماهه می‌گرفتند، اما در این روزها باید مواد اولیه را نقدی خرید کنند و به همین دلیل از ناشر هم هزینه را نقدی می‌گیرند یا با فاصله خیلی نزدیک چک قبول می‌کنند. هزینه‌ها بالا رفته و چاپخانه‌ها قادر نیستد از ناشران چک‌های بلندمدت بگیرند، نه اینکه نخواهند؛ در حالی که هزینه کتاب را از شرکت پخش با چک 8 تا 10ماهه می‌گیریم.